Het is weer zomer. Hou je paard koel.
Onze zomers worden steeds warmer en droger en onze paarden kunnen wel wat ondersteuning gebruiken om hen door de hoge temperaturen te loodsen. In dit artikel geven we tips en informatie om je paard comfortabel te houden maar ook om de gevaren van extreme warmte te voorkomen en tekenen van oververhitting te herkennen.
Wanneer heeft het paard het te warm?
Thermisch comfort is van groot belang voor het fysiologisch proces voor het behoud van de lichaamstemperatuur tijdens thermische stressomstandigheden. Hoewel het thermisch comfort van paarden uitgebreid is bestudeerd, is er geen melding gemaakt van de relatie met de oppervlaktetemperatuur.1.
In het algemeen neemt men aan dat een paard zich op zijn best voelt bij temperaturen tussen -5 en +25 graden Celsius. De praktijk wijst echter uit dat dit niet zo zwart/wit gesteld kan worden en dat alles afhangt van het ras, type en waar het paard aan gewend is.
Wat betekent “thermisch comfort”?
Paarden hebben van nature het vermogen om zich aan verschillende weersomstandigheden aan te passen en de lichaamstemperatuur te handhaven. De wijze waarop een paard de lichaamstemperatuur op peil kan houden zonder extra energieverbruik of inspanningen zoals rillen in de winter en zweten in de zomer, wordt de thermoneutrale zone genoemd.
Die thermoneutrale zone is bepalend voor het thermisch comfort van het paard en wordt beïnvloed door verschillende factoren zoals leeftijd, vacht en metabolisme maar ook door rantsoen en huisvesting. Gemiddeld varieert de thermoneutrale zone van een volwassen paard van 4 tot 26 graden Celsius. Dat betekent niet dat een paard geen hogere of lagere temperaturen kan verdragen maar buiten deze thermoneutrale zone zal het paard op één of andere manier energie verbruiken om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Bij lagere temperaturen zal het paard in eerste instantie vet verbranden. Bij hogere temperaturen gaat het paard zweten.
Thermisch comfort is dus niets anders dan de toestand waarin het paard probleemloos de eigen lichaamstemperatuur op het peil van 37,5 – 38,5 graden Celsius kan houden.
In bepaalde omstandigheden, zoals tijdens of na zware inspanning onder hete of tropische omstandigheden met een extreem hoge en vochtige omgevingstemperatuur, in slecht geventileerde stallen of tijdens transport overtreft de opbouw van lichaamswarmte de afvoer ervan en kunnen paarden last krijgen van hittestress. Langdurige of ernstige hittestress kan leiden tot anhidrose, waarbij het paard niet meer kan zweten om lichaamswarmte af te voeren. Deze aandoening is levensbedreigend. Ook een hitteberoerte of hersenbeschadiging bij het paard kunnen gevolgen zijn van hittestress. Acute hittestress heeft invloed op de reproductieve functies van zowel de hengst als de merrie.2
Om de negatieve effecten van een hoge hittebelasting te verminderen, is de eerste prioriteit en grootste noodzaak: voorkomen!
Hoe hou je je paard koel en in conditie?
Water, water en nog meer water. Altijd en overal.
Terwijl de meeste mensen zich concentreren op schaduw en koele plekjes staat water met stip op 1.
Water is 1 van de belangrijkste componenten voor de thermoregulatie van het paard. Zowel in de zomer als in de winter.
Bij hoge temperaturen kan de waterinname van een volwassen paard oplopen tot wel 90 liter per dag. Zorg er dus voor dat je paard onbeperkt over koel en schoon water kan beschikken.
Als je waterbak of drinkpoel in de zon staat of ligt, voorzie dan een drinkbak in de schaduw met vers water. Te warm water vermindert de inname en draagt niet bij tot de thermoregulatie. Daarbij is het ook nog vatbaarder voor de ontwikkeling van schadelijke organismen.
Gebruik je daarentegen putwater, zorg er dan voor dat het water niet te koud is. Paarden houden niet van te koud water en zullen ook dan minder drinken én het kan een shock veroorzaken. Paarden hebben een voorkeur voor water met een temperatuur rond 15 graden Celsius.
Mocht je tijdens warme dagen met je paard buiten een tocht willen maken, hou er ook dan rekening mee dat je paard voldoende kan drinken. Sommige paarden weigeren ‘vreemd’ water te drinken.
Hoewel paarden zelf verkoeling zoeken in water als ze over die mogelijkheid beschikken, moeten we als mens voorzichtig zijn met die waterpret. Een natte vacht beïnvloedt het thermoregulerend vermogen van het paard: een bezwete of natte vacht verliest het isolerend vermogen en bemoeilijkt de afvoer van lichaamswarmte.
Zout.
Als paarden zweten, verliezen ze elektrolyten. Ongelimiteerd zout aanbieden is een goede basis om dat verlies op te vangen. Paarden zijn goed in het uitscheiden van overtollig zout, zolang ze toegang hebben tot een goede watervoorziening.
Overweeg om los zout naar keuze aan te bieden naast de gebruikelijke zoutblokken en likstenen van je paard, zodat ze meer kunnen innemen als ze die drang hebben.
Dat je paard geen zout likt, betekent niet dat er geen behoefte is aan zout. Sommige paarden houden niet van een bepaalde struktuur van een zout- of mineralenblok. Of ze vinden de smaak niet lekker. Experimenteer met verschillende soorten en smaken tot je iets vindt dat je paard wel lekker vindt. Of biedt verschillende blokken en likstenen aan, zelfs een schaaltje met gewoon keukenzout kan al nuttig zijn.
Biedt water met toegevoegde zouten en mineralen apart aan! Zorg er altijd voor dat je paard de keuze heeft tussen gewoon vers en schoon water of smaakjeswater.
Schaduw en beschutting.
Geef je paard de mogelijkheid om schaduw en beschutting op te zoeken. De mogelijkheden zijn quasi onbeperkt om dit aan te bieden. Schaduw van een boom of omliggende gebouwen kan al voldoende zijn om het paard te verlichten van brandende zonnestralen.
Hou er wel rekening mee dat de schaduw gedurende de dag verandert en dat gebouwen de natuurlijke luchtstroom kunnen beïnvloeden.
Probeer indien mogelijk dekengebruik te beperken. Zelfs het lichtste vliegendeken heeft effect op het thermoregulerend vermogen. Uiteraard is het algemeen comfort van het paard de allerbelangrijkste factor in die afweging.
Bescherm je paard tegen verbranding door de zon. Het ene paard is gevoeliger dan het andere maar in principe kan ieder paard door de zon verbranden. Bescherm de gevoelige delen van het paard door een hoge factor zonnebrandcrème te smeren. Gebruik bij voorkeur een crème voor paarden. Als dat niet mogelijk is, gebruik dan geen geparfumeerde zonnebrandcréme, de meest babyproducten zijn wel geschikt. Let ook op met olie en andere vette lotions. Zij kunnen juist als accelerator werken.
Lichaamsbeweging en verzorging.
Beperk lichaamsbeweging waar mogelijk. Als je paard toch bereden of verzorgd moet worden, probeer dit dan in de vroege ochtend, late namiddag of zelfs ‘s avonds te doen.
Controleer je paard
Controleer regelmatig de vitale functies van je paard, zoals hartslag (28 – 40 per minuut), ademhalingsfrequentie ( 8 – 16 per minuut) en capillaire vultijd. Het is normaal dat door de warmte zowel de hartslag als de ademhaling in rust licht verhoogd zijn.
De zogenaamde huidknijptest is een goede indicator van de hydratatiestatus.
Meer mogelijke maatregelen.
Buiten de bovenstaande tips zijn er nog meer mogelijkheden om je paard comfortabel te houden tijdens warme dagen.
Als de omstandigheden het toelaten, kan je ervoor kiezen om je paard ‘s morgens vroeg, in de late avond of zelfs ‘s nachts op de weide te laten grazen als die overdag geen of te weinig beschutting tegen de zon biedt.
Heb je een stal waar je paard kan schuilen, let dan op de luchtstroom, plaats desnoods ventilatoren of mistverstuivers als dat tot de mogelijkheden behoort. Let op dat draden en stekkers buiten het bereik van het paard blijft.
Als je je paard moet transporteren, doe dit dan tijdens het koelste deel van de dag. Zorg ervoor dat de trailer goed geventileerd is en laat het paard regelmatig koel en schoon water drinken. Parkeer niet in directe zon met paarden in de trailer of net voordat de paarden in de trailer gaan.
Je kan ijsjes voor je paard maken door stukken groenten en fruit in te vriezen, door een kom of pot te vullen met water en een fruitsalade, door gepureerde groenten of fruit te bevriezen. Mogelijkheden genoeg.
Toch hittestress. En nu?
Als je vermoed dat je paard toch last heeft van hittestress dan is onmiddellijk ingrijpen om de lichaamstemperatuur te verlagen, vereist.
- Contacteer de dierenarts
- Breng het paard naar een plek uit de zon met een frisse luchtstroom, dit kan geforceerd worden met ventilatoren. Let op voor tocht.
- Laat het paard iedere paar minuten enkele slokken koel en vers water drinken.
- Neem de temperatuur van je paard op, bij paarden gebeurt dit rectaal. Herhaal dit regelmatig
- Koel het paard met koud water.
Marlijn et al. (1998) rapporteerden dat wanneer paarden werden gekoeld met koud water van 6 °C in combinatie met het 6 keer afschrapen van het water in tussenpozen van 30 seconden, de kernlichaamstemperatuur (bloedtemperatuur gemeten door een thermistor in de linker halsader) in 11 minuten met 4,1 graden Celsius daalde, terwijl de rectale temperatuur en spiertemperatuur respectievelijk 1,1 graden Celsius en 2,0 graden Celsius daalden. 2
De combinatie van luchtstroom en koud water helpt paarden met hittestress op de juiste manier te thermoreguleren. Door de twee afkoelstrategieën te combineren, wordt het afkoeleffect gemaximaliseerd. Methoden zoals een vernevelde ventilator, het afspuiten van koud water en het vervolgens blootstellen van paarden aan een ventilator zullen de koelsnelheid verbeteren3. Hoe meer water en hoe groter de ventilatorkracht, hoe sneller de afkoelsnelheid.